DLA KLIENTÓW
Restrukturyzacja
Restrukturyzacja – Co to jest i Na czym polega?
Spis treści
W 2024 roku aż 4,5 tys. przedsiębiorców w Polsce zdecydowało się na restrukturyzację, co jest historycznym rekordem. Styczeń 2025 roku przyniósł 405 postępowań restrukturyzacyjnych – to o 11,6% więcej niż w grudniu 2024, kiedy wszczęto ich 363. Jeśli chodzi o postępowania restrukturyzacyjne w lutym 2025, to rozpoczęto ich 429. Restrukturyzacja jest coraz częściej wybierana przez przedsiębiorców jako sposób na uniknięcie bankructwa, więc konsekwencją jest spadek liczby sądowych orzeczeń o upadłości.
Restrukturyzacja staje się dzisiaj nie tylko koniecznością, ale także kluczowym krokiem w drodze do osiągnięcia długotrwałego sukcesu. Przedsiębiorstwa, które borykają się z trudnościami finansowymi, nieefektywnymi procesami czy zmieniającymi się warunkami rynkowymi muszą działać szybko i efektywnie, aby przetrwać, ale również odzyskać pozycję lidera. W tym artykule pokażemy co to jest i czym jest restrukturyzacja, ile trwa, ile kosztuje i jakie są postępowania w restrukturyzacji.
Co to jest restrukturyzacja? (definicja)
Restrukturyzacja to zespół procedur prawnych, które są zawarte w ustawie “Prawo Restrukturyzacyjne” z dnia 15 maja 2015 roku. Pomagają one w rozwiązaniu problemów zadłużonych spółek i uniknięcia bankructwa. Chodzi tutaj o ratowanie spółki, która popadła w problemy finansowe i potrzebuje m.in. ochrony przed wierzycielami i zabezpieczenie płynności i sytuacji finansowej. Restrukturyzowanie spółki zapewnia też ochronę przed egzekucjami komorniczymi.
Restrukturyzacja ma na celu uniknięcie upadłości przedsiębiorstwa lub działalności gospodarczej. Pozwala na odroczenie płatności, umorzenie części zobowiązań, konwersję udziałów i akcji. Chroni na wypadek wypowiadania kluczowych umów i daje czas na porozumienia z wierzycielami oraz gwarantuje zwiększenie efektywności.
Jakie są rodzaje restrukturyzacji?
W zależności od charakteru i przyczyny, restrukturyzacja firmy może występować w sześciu rodzajach, tj.:
- Restrukturyzacja finansowa – obejmuje zmianę struktury zadłużenia przedsiębiorstwa, negocjacje z wierzycielami czy poprawę płynności finansowej.
- Restrukturyzacja operacyjna – koncentruje się na optymalizowaniu biznesu, redukcji kosztów i poprawie efektywności działania.
- Restrukturyzacja organizacyjna – zmienia strukturę zarządzania, podział kompetencji czy metody operacyjne.
- Restrukturyzacja strategiczna – dotyczy zmian w charakterze biznesu, ekspansji na nowe rynki lub redefinicji oferty produktowej.
- Restrukturyzacja rozwojowa – jej cel to zwiększenie potencjału przedsiębiorstwa w dobrej kondycji finansowej, poprawa jej konkurencyjności, a także umożliwienie dalszego wzrostu i rozwoju.
- Restrukturyzacja własnościowa – najczęściej chodzi o dostosowanie struktury właścicielskiej spółki do dynamicznie zmieniającego się rynku. Proces ten może również obejmować zmiany w strukturze kapitałowej.
Na czym polega restrukturyzacja w firmie?
Restrukturyzacja firmy polega na “naprawie” przedsiębiorstwa w określonym czasie przez dłużnika. Postępowanie restrukturyzacyjne daje możliwość porozumienia się z wierzycielami, od których zależy los spółki i może przebiegać w różnych sposób. Uzależnione jest to od skali, celów i kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Wiele także zależy od planu restrukturyzacyjnego. A więc, czym jest i jak przebiega restrukturyzacja i jak skutecznie ją przeprowadzić?:
- Restrukturyzację rozpoczyna analiza sytuacji finansowej przedsiębiorcy.
- Następnie wybieramy doświadczonego doradcę restrukturyzacyjnego.
- Kolejnym krokiem będzie wybór najlepszego postępowania.
- Doradca z udziałem sądu przygotuje dla nas plan restrukturyzacyjny.
- Plan zawiera sposoby wyjścia z kłopotów finansowych, czyli m.in. zasady porozumienia z wierzycielami (zawarcie układu) przedsiębiorcy.
Głównym elementem postępowania restrukturyzacyjnego jest wykonanie spisu wierzytelności. Spis wierzytelności jest niezbędnym etapem restrukturyzacji. Bez niego nie można zawrzeć ani zatwierdzić układu z wierzycielami. Pozwala to na przejrzyste przedstawienie sytuacji przedsiębiorstwa i uzgodnienie z wierzycielami planu spłaty. Dokument spisu wierzytelności spornych to dokument, który zawiera szczegółowe informacje o wszystkich zobowiązaniach firmy wobec wierzycieli na dzień otwarcia postępowania. Kto dokonuje spisu? W postępowaniu restrukturyzacyjnym spisu dokonuje nadzorca sądowy lub zarządca, w zależności od rodzaju postępowania.
Skontaktuj się z nami. Odpowiemy na wszystkie Twoje pytania
Ile trwa restrukturyzacja?
Restrukturyzacja trwa od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Choć prawo restrukturyzacyjne nie określa maksymalnego czasu trwania całego postępowania restrukturyzacyjnego, poszczególne jego etapy podlegają konkretnym terminom wynikającym z Prawa restrukturyzacyjnego. Czas trwania restrukturyzacji może zależeć od decyzji sądu i nadzorcy układu, którzy mogą wydłużać terminy lub wstrzymywać egzekucję.
Praktyka sądowa pokazuje, że najdłuższymi z postępowań restrukturyzacyjnych są: sanacyjne i układowe. Eksperci twierdzą, że mogą trwać nawet do 8 miesięcy – to czas liczony od otwarcia restrukturyzacji firmy do jej zamknięcia. Przyspieszone postępowanie układowe może trwać krócej, od 120 – 180 dni. Wyniki dotychczasowych obserwacji wskazują, że im restrukturyzacja trwa krócej, tym są większe szanse na skuteczne jej zakończenie.
Ile kosztuje restrukturyzacja?
Koszty restrukturyzacji dla firm zależą od skali problemów i wybranego postępowania. Obejmują przede wszystkim wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego, opłaty sądowe oraz dodatkowe koszty doradcze i operacyjne. Dla mikroprzedsiębiorców ustawowo określono maksymalny koszt na poziomie 15% zaspokojenia wierzycieli. Wnioski do sądu restrukturyzacyjnego wiążą się z opłatą 1000 złotych oraz zaliczką w wysokości średniej krajowej – obecnie jest to 7 462,25 złotych.
Postępowania restrukturyzacyjne – jakie rodzaje?
Postępowanie restrukturyzacyjne w Polsce jest uregulowane przez prawo i ma na celu ochronę przedsiębiorstwa przed upadłością, umożliwiając jego dalsze funkcjonowanie. Każde postępowanie restrukturyzacyjne dopasowano do innych potrzeb. A więc inny tryb wybierze działalność informatyczna, która czeka na zyski z poniesionej inwestycji. Jeszcze inny duży zakład metalurgiczny, którego problemy wynikają z sytuacji rynkowej. A jeszcze inny spółki transportowe, której problemy wynikają z długiego sporu sądowego. Wybór odpowiedniego postępowania przez dłużnika może okazać się istotne n wpływ na to, czy zadziała restrukturyzacja przedsiębiorstwa. A więc, jakie są w polskim prawie postępowania?
1. Postępowanie o zatwierdzenie układu
Postępowanie o zatwierdzenie układu (znane jako uproszczona restrukturyzacja) to postępowanie dla przedsiębiorcy, którzy nie potrzebują ochrony przeciwegzekucyjnej oraz chcą zawrzeć układ, który pozwoli im na dostosowanie swojego przedsiębiorstwa do nowych warunków. To najszybsze i najmniej sformalizowane postępowanie, do którego otwarcia nie jest potrzebna decyzja sądu, który jedynie zatwierdza zawarty przy pomocy doradcy restrukturyzacyjnego już układ.
Postępowanie o zatwierdzenie układu z jednej strony nie daje ochrony, ale równocześnie powinno trwać nie dłużej niż 3 miesiące. Natomiast pozwala na zastosowanie instytucji znanych w przyspieszonym postępowaniu układowym i postępowaniu układowym. Jednocześnie dłużnik zachowuje pełną kontrolę nad swoim majątkiem, a jego decyzje nie wymagają udzielania dodatkowych zgód. To najpopularniejszy obecnie rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego w Polsce – zatwierdzenie układu.
2. Przyspieszone postępowanie układowe
To ratunek dla przedsiębiorców, którzy nie potrzebują przechodzić gruntownych zmian, mają świadomość, że wystarczające jest rozłożenie spłaty na raty i umorzenie części zobowiązań, a równocześnie mają nie więcej niż 15% spornych zobowiązań. To zdecydowanie najszybsze i najpopularniejsze postępowanie, które powinno być otwarte w ciągu 7 dni od złożenia wniosku i od dnia otwarcia postępowania gwarantuje ochronę przeciwegzekucyjną z wyjątkiem majątku zabezpieczonego hipotecznie i rejestrowo.
Postępowanie to jest skierowane do przedsiębiorcy, dla którego wystarczające będzie do naprawienia sytuacji w przedsiębiorstwie szybkie zawarcie układu, postępowanie powinno się zakończyć w ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia postępowania. Co ważne, zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa pozostaje w rękach dłużnika, ale czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu wymagają zgody nadzorcy sądowego.
3. Postępowanie układowe
Postępowanie układowe to postępowanie dedykowane przedsiębiorcom, którzy nie spełniają wymogu maksymalnie 15% spornych zobowiązań, równocześnie wystarczające jest rozłożenie spłaty na raty i umorzenie zobowiązań. To stosunkowo mało sformalizowane postępowanie restrukturyzacyjne, którego otwarcie poprzedza co do zasady powołanie tymczasowego nadzorcę sądowego, a od dnia otwarcia postępowania gwarantuje ochronę przeciwegzekucyjną z wyjątkiem majątku zabezpieczonego hipotecznie i rejestrowo.
Postępowanie to jest skierowane do przedsiębiorców, którzy potrzebują czasu na zakończenie postępowań sądowych i na wdrożenie odpowiednich środków naprawczych, a wystarczające będzie do naprawienia sytuacji w przedsiębiorstwie zawarcie układu. W tym postępowaniu zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa również pozostaje w rękach dłużnika. Należy oczywiście pamiętać, że dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd wymaga zgody nadzorcy sądowego powoływanego przez sąd.
4. Postępowanie sanacyjne
Postępowanie sanacyjne to postępowanie dla firm, które potrzebują dogłębnych zmian w przedsiębiorstwie i czasu na ich wdrożenie. Jest to najbezpieczniejsze postępowanie restrukturyzacyjne, którego otwarcie poprzedza co do zasady powołanie tymczasowego nadzorcę sądowego, a od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego gwarantuje pełną ochronę przeciwegzekucyjną.
Postępowanie sanacyjne skierowano do potrzebujących zawrzeć układ z wierzycielami, ale też zreorganizować przedsiębiorstwo, zredukować zatrudnienie oraz odstąpić, bądź renegocjować umowy z kontrahentami. W omawianym postępowaniu majątek dłużnika, który z dniem jego otwarcia staje się masą sanacyjną, co do zasady przechodzi pod kontrolę zarządcy powołanego przez sąd. W wypadku pozostawienia zarządu w rękach dłużnika, czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają zgody zarządcy – postępowania sanacyjnego.
5. Postępowanie o zmianę układu
Postępowanie o zmianę układu to procedura przewidziana w prawie restrukturyzacyjnym, która umożliwia modyfikację warunków już zatwierdzonego układu restrukturyzacyjnego między dłużnikiem a wierzycielem. Jeżeli po zatwierdzeniu układu nastąpił wzrost lub spadek dochodów dłużnika, o zmianę układu mogą wystąpić: dłużnik, nadzorca wykonania układu, inna osoba uprawniona do wykonywania lub nadzorowania układu na mocy jego postanowień, a także wierzyciel. W sytuacji, gdy dłużnik zachował zarząd własny na czas wykonywania układu, nadzorca oraz wierzyciel mogą wnioskować o zmianę układu polegającą na powierzeniu zarządu oraz realizacji układu innej osobie.
Jakie korzyści daje firmie restrukturyzacja?
5 głównych korzyści, jakie oferuje restrukturyzacja firmie, która popadła w kłopoty finansowe to:
- Pomaga unikać postępowania upadłościowego.
- Umożliwia dalsze prowadzenie biznesu.
- Pozwala na odroczenie płatności, umorzenie zobowiązań, konwersję udziałów i akcji.
- Zapewnia zabezpieczenie na wypadek postępowań egzekucyjnych.
- Chroni na wypadek wypowiadania ważnych umów i daje czas na porozumienia z wierzycielami.
Czy restrukturyzowanie się opłaca?
Dobrze przeprowadzona restrukturyzacja się opłaca, bo może poprawić płynność finansową działalności gospodarczej, zwiększyć efektywność operacyjną, zredukować zbędne koszty, wzmocnić pozycję konkurencyjną oraz umożliwić utrzymanie miejsc pracy. Wymaga ona starannego zaplanowania i konsekwentnej realizacji. Choć niesie ze sobą pewne ryzyko, może przynieść firmie znaczące korzyści. Kluczowe dla powodzenia restrukturyzacji są solidne przygotowanie, zaangażowanie zespołu oraz wsparcie doświadczonych specjalistów.
Proces restrukturyzacji a pracownicy
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa a pracownicy to poważna i delikatna kwestia. W zależności od rodzaju restrukturyzacji i obowiązujących przepisów, może to mieć różne skutki dla pracowników. Zmiany mogą wynikać bezpośrednio z regulacji prawnych lub pośrednio – jako konsekwencja publicznego postępowania naprawczego. Jednak nawet w trakcie restrukturyzowania pracodawca nie może obniżyć wynagrodzenia poniżej płacy minimalnej. Porozumienia zawierane w ramach restrukturyzacj mogą obejmować zobowiązania wobec pracowników wynikające ze stosunku pracy, ale firma ma obowiązek zapewnić im co najmniej minimalne wynagrodzenie.
Restrukturyzacja zadłużenia – co to jest?
Restrukturyzacja zadłużenia polega na zmianie warunków spłaty istniejącego zadłużenia. Ma to na celu dostosowanie tych warunków do aktualnych możliwości finansowych zadłużonego przedsiębiorstwa. Restrukturyzacje zadłużenia mają zatem ułatwić dłużnikowi obsługę zobowiązań oraz uniknięcie niewypłacalności lub bankructwa. Ważnym elementem restrukturyzowania jest odpowiednia analiza finansowa oraz skutecznie przeprowadzone negocjacje.
Gdzie sprawdzić czy firma jest w restrukturyzacji?
Jak sprawdzić, czy firma jest w restrukturyzacji? Gdy dłużnik decyduje się na restrukturyzację, musi spełnić określone wymogi formalne, w tym poinformować swoich wierzycieli. Oprócz bezpośrednich zawiadomień od dłużnika, informacje o postępowaniu restrukturyzacyjnym można znaleźć w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
Aby sprawdzić, czy dłużnik wszczął postępowanie restrukturyzacyjne, nie trzeba zakładać konta w tym rejestrze. Wystarczy skorzystać z tablicy obwieszczeń, wpisując nazwę lub numer NIP. Pozwala to zweryfikować datę rozpoczęcia postępowania restrukturyzacyjnego, jego rodzaj oraz osobę pełniącą funkcję nadzorcy lub zarządcy.
Wybrać restrukturyzację czy upadłość?
Restrukturyzacja czy upadłość? Poziom zaspokojenia wierzycieli w ramach restrukturyzacji jest zróżnicowany, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa dłużnika, wysokości zadłużenia i struktury wierzycieli. Z całą pewnością zaspokojenie wierzycieli w wypadku udanej restrukturyzacji będzie znacznie większe niż przy upadłości.
W postępowaniach upadłościowych często poziom zaspokojenia wierzycieli jest niewielki – 1-20%. Z kolei w ramach restrukturyzacji można liczyć na propozycje układowe zakładające spłatę przynajmniej ponad połowy zobowiązań.
W przypadku upadłości dochodzi do likwidacji majątku dłużnika. Jednak w pierwszej kolejności należy pokryć niemałe koszty postępowania. W przypadku restrukturyzacji, dłużnik dostaje szansę na kontynuację działalności i generowanie bieżących dochodów, które przeznaczy na spłatę zobowiązań.
Czy podczas restrukturyzacji można wypowiadać umowy?
W trakcie restrukturyzacji zadłużona firma objęta jest ochroną. Oznacza to przede wszystkim, że wierzyciele nie mogą prowadzić wobec niej egzekucji. Dodatkowo dłużnik nie może zostać zmuszony do ogłoszenia upadłości.
Przepisy prawa restrukturyzacyjnego chronią dłużnika przed wypowiedzeniem ważnych umów niezbędnych do prowadzenia jego firmy. Reguluje to art. 256 ustawy. I choć przepis ten dotyczy wprost przyspieszonego postępowania układowego, to obowiązuje również w trzech pozostałych postępowaniach restrukturyzacyjnych. Ochrona obejmuje również umowy, z których wynikają zaległości finansowe powstałe przed rozpoczęciem restrukturyzacji.
Prawo jasno stwierdza, jakich umów nie wolno dłużnikowi wypowiadać. Są to umowy: kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, rachunku bankowego, poręczeń, obejmujące licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem rozpoczęcia postępowania.
Przykład restrukturyzacji przedsiębiorstwa
Dobrym przykładem restrukturyzacji spółki była sytuacja w warszawskiej galerii Blue City. Zarząd Blue City sp. z o.o. podjął decyzję o złożeniu wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. Stało się tak z uwagi na niekorzystny model finansowania i zawartej umowy na kwotę blisko 185 milionów euro (jeszcze na budowę tej galerii).
Dzięki rozpoczętej restrukturyzacji, zarząd zyskał kilka miesięcy na wypracowanie porozumień z wierzycielami, aby zaproponować im satysfakcjonujące zaspokojenie wierzytelności spornych. To także gwarancja kontynuowania działalności przez Spółkę bez strachu o zabezpieczenia na jej majątku w postaci zajęcia np. rachunków bankowych. A to z pewnością mogłoby zdestabilizować funkcjonowanie galerii handlowej.
Czy restrukturyzowanie ma jakieś minusy?
Restrukturyzacja to często niezbędny proces, ale niesie ze sobą wiele problemów. Jedną z najtrudniejszych sytuacji jest redukcja etatów. Masowe zwolnienia mogą być konieczne, ale mają poważne konsekwencje zarówno dla osób tracących pracę, jak i tych, którzy zostają. W okresie restrukturyzacji mogą pojawić się problemy ze zrozumieniem nowych zasad, a organizacyjny chaos często prowadzi do opóźnień i spadku efektywności.
Restrukturyzacje to także koszty. Odprawy dla zwalnianych pracowników, doradztwo biznesowe, nowe technologie i systemy zarządzania – to wszystko generuje wysokie wydatki, które nie zawsze zwracają się krótkim okresie czasu. Dodatkowym problemem jest opór pracowników wobec zmian. Nowe strategie i rozwiązania nie spotykają się zawsze z akceptacją, co może być źródłem konfliktów i utrudniać sprawne wdrożenie planu restrukturyzacji, jakie ma przedsiębiorca.
Podsumowanie
Restrukturyzacja to sposób na poprawę działania firmy w zmieniających się warunkach rynkowych. Aby była skuteczna, potrzebna jest dokładna analiza, dobry plan restrukturyzacyjny i konsekwentne wdrażanie zmian. Dzięki temu biznes może nie tylko przetrwać trudności, ale także zyskać szansę na rozwój. Znaczna część przedsiębiorstw ma potencjał, aby przynajmniej podjąć próbę restrukturyzacji, pomimo braku płynnego majątku pozwalającego przeprowadzić upadłość.
W przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych scenariusz często polega na jej zamknięciu i ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Liczba upadłości, które powoduje nieudana restrukturyzacja bywa trudna do dokładnego oszacowania. W teorii każda taka sytuacja powinna kończyć się upadłością, jednak w mojej ocenie w wielu wypadkach będą to upadłości „ciche”, bez udziału Sądów. Problem ten dotyczy zarówno restrukturyzacji firmy jednoosobowej, jak i firmy transportowej. Polityka prywatności jest również ważna w trakcie restrukturyzacji. Warto poprosić o pomoc doradcę.
Nasi eksperci od spraw restrukturyzacji to: Przemysław Furmanek, Adam Pasternak, Konrad Latoch, Szymon Mojzesowicz
Przeczytaj więcej: Kancelaria Restrukturyzacyjna, Wniosek o otwarcie restrukturyzacji, Wniosek o upadłość konsumencką
